Historia Wikingów i ich oręża

Rys. 1. Drakkar łódź typowa dla wikingów

Nazwa ?wiking? wywodzi się od staronordyckiego rzeczownika rodzaju żeńskiego viking, który oznaczał wyprawę zamorską. Można go było znaleźć na inskrypcjach runicznych z czasów wikingów, a także średniowiecznych dokumentach, gdzie stosowano na przykład frazę ?fara í víking? oznaczającą wyruszenie na ekspedycję. W Sagach islandzkich natomiast wyrażenie ?wyruszyć na viking? było synonimem uczestnictwa w piractwie lub wyprawie łupieżczej. Od tego stwierdzenia wywodzi się słowo ?víkingr?, będącego staronordyckim rzeczownikiem rodzaju męskiego oznaczającym żeglarza lub wojownika uczestniczącego w zamorskich wyprawach. Pada ono często w poezji tworzonej przez skaldów czy też inskrypcjach kamieni runicznych, które odnajduje się w Skandynawii.

Miecze wikingów (miecze wikińskie) występowały na półwyspie skandynawskim we wczesnym średniowieczu. Pierwsze znalezione egzemplarze pochodzą z prawdopodobnie z VII wieku. Stosowane byłe one do XI wieku, gdy to przez ekspansje terytorialną i wynikającą z niej integrację kulturową zaczęły podlegać zmianom. Był to czas, gdy wikingowie (ludzie północy, normanowie, skandynawowie) przyjmowali chrześcijaństwo i osiedlali się w niemal całej Europie. Podane ramy czasowe łączą się z dwoma bardzo ważnymi wydarzeniami historycznymi związanymi z wikingami. W 793 r. napad wikingów został po raz pierwszy wspominany w tekście, gdy to obrabowali oni klasztor angielski mieszący się na wyspie Lindisfarne. Drugim kluczowym zdarzeniem była bitwa pod Stamford Bridge w 1066 r., w czasie której król norweski Harald III Srogi, którego nazywa się ?ostatnim wikingiem?, został zgładzony przez Anglosasów.

W czasach Wikingów każdy wolny mężczyzna mógł nosić ze sobą broń. Była to epoka, w której wojny nie były tylko domeną królów oraz możnych. Każdy człowiek, niezależnie od warstwy społecznej, mógł zostać wezwany do obrony swojego króla lub wodza czy też zmuszony do uczestnictwa w najazdach albo dokonania pomsty swojej rodziny. Armię Wikingów stanowili głównie piesi wojownicy, ale zdarzali się też konni jeźdźcy. Stanowili oni jednak rzadkość, podobnie jak bitwy morskie. Głównym zastosowaniem statków był transport wojska do miejsca, w którym miała się odbyć lądowa bitwa. Jak wynika z odnalezionych źródeł francuskich i angielskich, Wikingowie charakteryzowali się ogromną siłą i zręcznością w walce. Najczęściej stosowanymi przez nich broniami, budzącymi ogromne przerażenie, były miecze, topory i włócznie.

Rys. 2. Replika miecza wikinga wraz z pochwą

Najbardziej cenione były miecze Wikingów, przez swoją siłę oraz symbol statusu ? jakość wykonania miecza wiązała się z pozycją społeczną wojownika. Rękojeści były niesamowicie bogato zdobione, a dwustronne ostrza (o długości 70-80 cm) charakteryzowały się zaskakującą giętkością i lekkością, będąc przy tym wyjątkowo ostrymi i mocnymi. Zdarzało się, że przywożono je z Francji, ale rękojeści wyrabiano w Skandynawii, nanosząc zdobienia związane z kulturą Wikingów. Wytwarzane w Skandynawii klingi powstawały przy zastosowaniu metody zwanej dziwerowaniem. Jej podstawę stanowił rdzeń powstały ze splotu długich żelaznych pasków, które nieco różniły się składem. Przy pomocy zgrzewania ostrzejszych i twardszych krawędzi tnących wykonanych ze stali nadawano broni niesamowitą skuteczność. Na koniec miecz zostawał poddawany polerowaniu, a na całej jego długości wybijano rowek. Dzięki takiemu wykonaniu ostrze nabierało lekkości i giętkości, pozostając przy tym niebywale wytrzymałym. Pochwy, w których noszono miecze, wytwarzane były z drewna powleczonego skórą i posiadały w środku wyściółkę z owczego runa. W hełmach natomiast stosowano lanolinę, która stanowiła dla metalu doskonałą ochronę przed korozją i matowieniem. Dla najlepszych mieczy przygotowywano pochwy wzbogacone o obficie zdobione, złocone lub brązowe, uchwyty przy otworze i na końcu. Walka wręcz prowadzona przez Wikingów opierała się głównie na zastosowaniu mieczy obosiecznych, zadających bardzo dotkliwe rany, a także krótkich, jednostronnych noży, którymi można było przeszywać wrogów. Zdarzało się, że noszono ze sobą obie te bronie.

Rys. 3 Miecz wikinga z mosiężną, zdobioną rękojescią - replika

Charakterystyczne cechy mieczy wikingów

Miecze Wikingów były broniami jednoręcznymi liczącymi 80-100 cm całkowitej długości. Posiadały one obosieczne i symetryczne głownie, proste lub delikatnie zwężające się ku krótkiemu, zwykle owalnemu sztychowi. Ważyły one niewiele, od 900 do 1200 gr. Charakteryzowały się krótkim, masywnym, prostym lub nieco zgiętym w dół jelcem i ciasno klinującą dłoń, ozdobną rękojeścią.

Jednoznaczne ustalenie składu mieczy wikińskich i sposobu ich wytwarzania stanowi trudność, jako że znaleziska są zwykle bardzo zanieczyszczone, a badania metalograficzne ogólnie nie należą do najłatwiejszych. W głowni zidentyfikowano między innymi nikiel, co nasuwa przypuszczenie iż wykonywano je z zastosowaniem żelaza z meteorytów. Głownie z VII-VIII w. uważa się za najlepsze jakościowo. Występujący na nich charakterystyczny wzór powstawał w wyniku skuwania co najmniej dwóch różnych typów stali. Możliwe, że Wikingowie zaczerpnęli tą technikę od ludów Bliskiego Wschodu, ponieważ znaleziono tam ślady ich obecności.

Możliwe, że sprowadzano stamtąd głównie i stal, ale raczej przyjmuje się, że większość broni powstawało na rodzimym obszarze. Tereny obecnej Norwegii i ogólnie półwyspu skandynawskiego najbardziej obfitują w znaleziska oręża Wikingów, w tym znanych mieczy z inskrypcją ULFBERHT. Jednak występowały one w większości państw europejskich, nie wykluczając Polski. Miecze ULFBERHT nie zawierają na głowni śladu łączenia odmiennych gatunków żelaza lub stali. Na terenie dzisiejszych Niemiec istniały ośrodki wytwarzające broń, z których mogli korzystać również Wikingowie.

Odtwórstwo historyczne - oblężenie grodu przez wikingów

Inkrustowane metalem napisy na głowniach wykonane alfabetem łacińskim powstawały od VIII w. Po drugiej stronie zazwyczaj występowały grupy linii czy ornamenty plecionkowe. Znajdywane wyjątkowo często słowo VLFBERHT (ULFBERHT) posiada korzenie frankijskie, a jego znaczenie pozostaje nieznane. Istnieją teorie, że oznacza ono połączenie słów ?wilk? (ze staronorweskiego Ulfr) i ?światło, blask? (ze starogermańskiego i starosaksońskiego behart) albo też, że jest to imię kowala, które stało się jego swego rodzaju logotypem, często podrabianym.

Rys. 4 Typologia głowic mieczy wikingów.

Jelce i głowice wikińskich mieczy należą do najbardziej ozdobnych w historii broni białej. Jednak nie stanowiło to reguły, niektóre z nich były czysto praktyczne i nie posiadały żadnych zdobień. Jeśli ozdoby występowały, zostawały wykonane przy pomocy kowalstwa, inkrustacji lub grawerowania. Często też łączono wszystkie te metody. Zdobieniami mogły być proste i powtarzalne wzory geometryczne, jak również plecionki czy podobizny ludzi, zwierząt lub bogów. Wykonywano je zwykle z miedzi, złota, srebra lub stali. Rzemieślnicy i artyści Wikingów byli prawdziwymi mistrzami zdobnictwa broni. Mnóstwo tych ozdób zachowało się do czasów obecnych, podczas gdy pozostałą część miecza często niszczyła korozja.

Najlepiej wykonane repliki broni wikińskiej znajdziecie Państwo tylko w sklepie internetowym GlobalReplicas. Świetnie oddają one kunszt pierwowzorów, dzięki czemu możecie Państwo w pełni docenić mistrzostwo dawnych twórców mieczy, którzy już przed wieloma wiekami potrafili je tak finezyjnie wykonać. Repliki broni białej zachwycą każdego kolekcjonera, pasjonata historii i nie tylko, dlatego stanowią idealny pomysł na prezent. Będą się niesamowicie prezentowały w każdym wnętrzu i nadadzą mu ekskluzywny wizerunek.